Παναγία η Αχειροποίητος, Θεσσαλονίκη, Ελλάς

Η Παναγία η Αχειροποίητος, ο μεγάλος ναός της Θεοτόκου, κτίστηκε στο κέντρο της βυζαντινής
Θεσσαλονίκης, Ελλάς, βόρεια από 
την Λεωφόρο των βυζαντινών χρόνων (σημερινή οδό Εγνατία). Ιδρύθηκε πάνω στα ερείπια  ρωμαϊκών λουτρών, ίχνη τους διατηρούνται  στο βόρειο κλίτος. Είναι παλαιοχριστιανική βασιλική της Θεσσαλονίκης, η οποία σήμερα σώζεται στην ίδια μορφή που κατασκευάστηκε τον 5ο αιώνα, γεγονός που την καθιστά μοναδική στην ανατολική Μεσόγειο.
Ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής με νάρθηκα και υπερώα. Στην ανατολική πλευρά απολήγει σε μεγάλη ημικυκλική αψίδα, βόρεια της οποίας υπάρχει μικρό παρεκκλήσι των μεσοβυζαντινών χρόνων, αφιερωμένο στην Αγία Ειρήνη.
Στην νότια πλευρά και δίπλα από τη νότια είσοδο βρίσκεται προσκολλημένο κτίσμα με κόγχη στα ανατολικά, το οποίο χρησίμευε για τις λατρευτικές ανάγκες της παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Δύο κιονοστοιχίες με
εξαίρετα κορινθιακά  κιονόκρανα χωρίζουν το ναό σε τρία κλίτη. Το κεντρικό κλίτος υπερυψωνόταν και έφερε φωταγωγό, που σήμερα δε σώζεται. 
Η επικοινωνία του κεντρικού κλίτους με το νάρθηκα γίνεται με
ευρύ τρίβηλο άνοιγμα, ενώ μονά ανοίγματα υπάρχουν μεταξύ των πλαγίων κλιτών και του νάρθηκα. 
Στην αρχική φάση του ναού ανήκουν και τα εξαιρετικής τέχνης ψηφιδωτά που σώζονται στα εσωράχια των τόξων των κιονοστοιχιών και των υπερώων, στα δύο εγκάρσια τόξα του νάρθηκα, στο τρίβηλο, στο παράθυρο του δυτικού τοίχου και έχουν φυτικό και συμβολικό διάκοσμο.

Η τεχνοτροπία τους, μαζί με αυτήν του γλυπτού διακόσμου, καθώς και τα αρχιτεκτονικά δεδομένα ανάγουν την ίδρυση της Αχειροποιήτου στα μέσα του 5ου αιώνα. Στο β' τέταρτο του 13ου αιώνα τοποθετείται η τοιχογραφία των 40 Μαρτύρων που σώζεται στο νότιο κλίτος.


Μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς το 1430, η Αχειροποίητος ήταν ο πρώτος ναός που μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος από τον σουλτάνο Μουράτ. Το 1912, με την απελευθέρωση της πόλης, αποδόθηκε και πάλι στη χριστιανική λατρεία. 



Οι σεισμοί του 1978 προκάλεσαν στο μνημείο σοβαρότατες βλάβες, γεγονός που αποτέλεσε την αρχή εκτεταμένων αναστηλωτικών εργασιών, που χρηματοδότησε η Ευρωπαϊκή Ένωση.
MyPhotoPics